Από τη:
Δήμητρα ΣΚΟΥΡΑ, permanent make-up artist

Αγγελάκια, δαίμονες, πεταλούδες, σημαίες και σύμβολα θρησκευτικά μετατρέπουν το ανθρώπινο κορμί σε ζωγραφικό καμβά με την τέχνη της βελόνας. Γιατί “χτυπάμε” στο σώμα μας σχέδια ανεξίτηλα στο χρόνο; Από ναρκισσισμό, σεξουαλικότητα, για πρόκληση, επειδή κάνουν τατουάζ η Victoria Beckham και ο Galliano ή, μήπως για να στείλουμε κάποιο μήνυμα και να πούμε μια ιστορία; 

Λίγη ιστορία…

Το τατουάζ ή αλλιώς δερματοστιξία, όπως συνηθίζεται να λέγεται η χάραξη του δέρματος με μόνιμο σχέδιο, έχει μια απίστευτα μεγάλη ιστορία στην Aσία, την Aφρική, την Αμερική και Ωκεανία. Η αύξηση όμως της δημοτικότητας και της αποδοχής του στις δυτικές κοινωνίες από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η συχνότητα της πρακτικής του tattoo μεταξύ ερωτηθέντων στη Bόρεια Αμερική και Ευρώπη αγγίζει περίπου το 25% και πιστεύεται ότι θα φτάσει το 40% κατα την επόμενη δεκαετία.
Παρόλο που η εμφάνιση των τατουάζ ποικίλει γεωγραφικά, πάντα διέθετε ένα πολύ συγκεκριμένο νόημα για την κάθε κουλτούρα, την πνευματικότητα και την πολιτιστική παράδοση. Η ιστορία λέει ότι πολύ πριν την εμφάνιση της γλώσσας και των λέξεων ο άνθρωπος ανακάλυψε τη ζωγραφική του σώματος.  Μια οπτική γλώσσα με συγκεκριμένες πολιτισμικές έννοιες. Τα πιο παλιά τατουάζ (57 στον αριθμό) ανήκουν σ’ έναν άνθρωπο που έζησε  πριν από 5.300 χρόνια, τη μούμια του Ότζι. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές τα πιο αρχαία τατουάζ ήταν αποτέλεσμα θεραπευτικών μεθόδων για την καταπολέμηση των πόνων στις αρθρώσεις.
Με εικονογραφική αναφορά στο σώμα μουμιοποιημένης Νούβιας της ΧΙ Αιγυπτιακής Δυναστείας, το τατουάζ έχει χρησιμοποιηθεί για χιλιάδες αιτίες. Αρχικά τα tattoos χρησιμοποιήθηκαν για να επισημάνουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την ισχύ καθώς και την κοινωνική θέση. Στην Ευρώπη η πρακτική των tattoos ήταν κυρίαρχη μεταξύ των ναυτικών και άλλων μελών εργατικής τάξης από τις αρχές του 20ου αιώνα και μετά. Αργότερα αποτελούσε κοινό χαρακτηριστικό ορισμένων μόνο ομάδων που είχαν στιγματιστεί ως παρεκκλίνουσες ή επιθετικές (όπως τρόφιμοι, φυλακισμένοι, μέλη συμμοριών κλπ). Την εποχή εκείνη υπήρχε κάποιο κοινωνικό ταμπού σχετικά με το τατουάζ- και όχι απόλυτα αδικαιολόγητο, αφού είχε συνδεθεί με αντικοινωνικές ομάδες ή τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. 

Στην πορεία είναι πλέον δύσκολο να συντηρείται η άποψη ότι οι μεταβολές αυτές στο σώμα αποτελούν ένδειξη προσωπικής αδυναμίας και κοινωνικής περιθωριοποίησης καθώς σημαντικός αριθμός υψηλά μορφωμένων ατόμων μεσαίας τάξης αποκτούν tattoo.
Το τατουάζ είναι ατομική έκφραση. Στο δυτικό κόσμο το οικειοποιούνται εκκεντρικοί και αριστοκράτες. Τατουάζ “φορούσε” η ελίτ- από τον τσάρο μέχρι τους Φίρστενμπεργκ και τους Βάντερμπιλ και από τον αυτοκράτορα Γουλιέλμο ΙΙ μέχρι τη Λαίδη Randolf Churchill. Η τελευταία μάλιστα έχει ένα φίδι τυλιγμένο στον καρπό της, κόσμημα για το οποίο δέχτηκε να πονέσει. Η Αικατερίνη η Μεγάλη είχε αρκετά τατουάζ, ο άνδρας της ο Τσάρος Πέτρος είχε ζωγραφίσει μόνιμα ένα τσεκούρι στο στήθος, ο sir Winston Churchill, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση, είχε μια άγκυρα στον αριστερό του ώμο, ο Roosvelt είχε χαράξει επιδεικτικά τον οικογενειακό του θυρεό και ο Stalin είχε σχεδιάσει τι άλλο; Ένα κρανίο. Δερματοστιξίες επίσης είχαν ο Βασιλιάς Αλέξανδρος της Γιουγκοσλαβίας ο Βασιλιάς Frederick X της Δανίας ο βασιλιάς Αλέξανδρος της Γιουγκοσλαβίας, ο βασιλιάς Frederick IX της Δανίας, ο βασιλιάς Alfonso της σύγχρονης Ισπανίας, αλλά και η βασίλισσα Victoria που φημολογείται ότι είχε μiα μικρή δερματοστιξία σε μία άγνωστη, πολύ “προσωπική” θέση.
Το τατουάζ έχει πλέον λάβει μορφή επιδημίας και εξαπλώνεται με ταχύτητα φωτός. Οι άνδρες φαίνεται να προτιμούν να κάνουν τατουάζ σε εμφανή μέρη του σώματος επιλέγοντας περισσότερο μεγαλύτερα σχέδια που συμβολίζουν δύναμη και εξουσία. Οι γυναίκες απ’ την άλλη πλευρά συνήθως προτιμούν μικρότερα πιο θηλυκά σύμβολα σε μη εμφανή μέρη του σώματος που αναδεικνύουν τη σεξουαλικότητά τους.

Καινοτομία και Περιέργεια

Είναι στη φύση των ζώων, λέει ο Αριστοτέλης, να επιδιώκουν την αλλαγή και το ίδιο ισχύει για τους ανθρώπους. Η φύση έπρεπε να δώσει τη δυνατότητα στα πλάσματά της να λειτουργούν σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς και αυτό ακριβώς είναι που κάνει η περιέργεια – κάνοντάς μας όχι μόνο να δεχόμαστε τα νέα πράγματα αλλά και να τα επιθυμούμε κιόλας. Η περιέργεια είναι από τους πιο σταθερούς δείκτες της προσωπικότητας. Βέβαια οι ανάγκες του καθενός για καινοτομία ποικίλλουν.
Κάποιος θα παραμείνει πιστός υπάλληλος στην ίδια εταιρεία μέχρι τη σύνταξή του και άλλος θα δοκιμάζει την τύχη του σε διαφορετικές δουλειές κάθε λίγα χρόνια. Κάποιοι ζουν στο σπίτι που γεννήθηκαν όλη τους τη ζωή και άλλοι μετακινούνται από πόλη σε πόλη. Υπάρχουν γυναίκες που δεν αλλάζουν ποτέ χρώμα και σχήμα στα μαλλιά τους και υπάρχουν γυναίκες που η επιτυχία τους κρίνεται από τις αλλαγές των χτενισμάτων. Υπάρχουν άνθρωποι που ακόμη και αν η φύση τους προίκισε με λάθος “εξαρτήματα” αποφεύγουν την πλαστική χειρουργική και άλλοι που ψάχνουν μια οποιαδήποτε αιτία – αφορμή για extreme makeover.
Kαι πάντα θα υπάρχουν βέβαια και αυτοί που μετατρέποντας το σώμα τους σε ζωγραφικό καμβά, γίνονται διάσημοι για την επιδειξιομανία τους και εξώφυλλα σε περιοδικά μόδας, εκεί από όπου οι λιγότερο τολμηροί κοινοί θνητοί είναι  εξοβελισμένοι. Για τους περισσότερους από αυτούς η ζωή είναι ένα άλυτο θέμα, βρίσκουν τις απαντήσεις που θέλουν στην τέχνη, και τα τατουάζ τους είναι μια μορφή τέχνης, τέτοια που τους δίνουν την ευκαιρία να φτιάξουν αυτοί τον κόσμο τους. 

 Γιατί Κάνουμε Τατουάζ;

Με βάση πλήθος ερευνών που πραγματοποιήθηκαν σχετικά με το ποιοι είναι οι λόγοι που τα άτομα αποκτούν τατουάζ έχει διαμορφωθεί ένα σύνολο κατηγοριών κινήτρων τα οποία περιγράφουν την τάση των ατόμων να προκαλέσουν οποιαδήποτε τροποποίηση πάνω στο σώμα τους.
Έτσι, ενώ παλιότερα η απόκτηση τατουάζ θεωρούνταν συμπεριφορά αυξημένου ρίσκου και αναζήτησης της περιπέτειας και συνδυαζόταν με συμπεριφορές όπως κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, προβλήματα με το νόμο, ακόμα και χρήση ναρκωτικών ουσιών, τα τελευταία χρόνια το tattoo έχει καθιερωθεί ως άποψη και στυλ ,ενώ από πολλούς θεωρείται μια μορφή τέχνης και μάλιστα με προεκτάσεις. Στο εμπόριο υπάρχουν λάστιχα μηχανής φιλοτεχνημένα από τον tattoo artist Σκοτ Κάμπελ (για την Pirelli), αλλά και υφάσματα και φορέματα με μοτίβα από τατουάζ της Πολυνησίας δηλώνοντας χωρίς καν να το επιδιώκουν τον αδέσμευτο, ασυμβίβαστο χαρακτήρα του παραλήπτη τους.

Η αποπεριθωριοποίηση του τατουάζ είναι γεγονός καθώς και η οικειοποίησή του σήμερα από τον κόσμο της μόδας, της μουσικής και του customization trend. Πολλοί, για λόγους ομορφιάς, επιλέγουν αυτό τον τρόπο για να κοσμήσουν το κορμί τους.
Σύμφωνα με άλλες έρευνες παρατηρείται τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες σημαντική μείωση της δυσαρέσκειας και της ανησυχίας τους για θέματα που σχετίζονται με την εξωτερική τους εμφάνιση (π.χ. περιττά κιλά, δυσμορφία στο σώμα ή στο πρόσωπο) μετά την απόκτηση του τατουάζ. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της μετατόπισης της προσοχής τους από κάτι που τους δυσαρεστεί σε κάτι που τους αρέσει. Μέσω της επικέντρωσης της προσοχής τους σ’ αυτό που τους ευχαριστεί, ενισχύεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή τους.
Ένα από τα σημαντικότερα κίνητρα, επίσης, φαίνεται να είναι η ανάδειξη της ατομικότητας που επιτυγχάνεται μέσω του τατουάζ. Ο έλεγχος που ασκούν τα άτομα με αυτόν τον τρόπο στην εμφάνισή τους αντικατοπτρίζει τον αυτοπροσδιορισμό της ταυτότητάς τους, η οποία είναι συγκεκριμένη και ξεχωριστή από τους άλλους. Μάλιστα, από σχετική έρευνα με σκοπό τη διερεύνηση των κινήτρων της πρακτικής του tattoo σχετικά με την επένδυση στην εμφάνιση, με την επένδυση σε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στην εμφάνιση και την ανάγκη για μοναδικότητα, προέκυψε ότι τα άτομα που είχαν κάνει τατουάζ είχαν υψηλότερο σκορ απ’ αυτούς χωρίς τατουάζ στην ανάγκη για μοναδικότητα, όχι όμως στην επένδυση στο κομμάτι της εμφάνισης.
Ως κίνητρο αναφέρεται και η έκφραση προσωπικών πεποιθήσεων, αξιών και εμπειριών.
Κάποια άτομα, μέσω της απόκτησης τατουάζ, επιδιώκουν να υπερβούν τα προσωπικά τους όρια δοκιμάζοντας την αντοχή τους στον πόνο. Το τοπικό αναισθητικό δεν συμβαδίζει με την θεώρηση του τατουάζ, μιας και το ζητούμενο είναι η παραγωγή των ενδορφινών, ουσίες που εκκρίνει το σώμα μας σε καταστάσεις έντασης. Οι ενδορφίνες μετατρέπουν τα τρυπήματα σε ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Δεν είναι λίγοι αυτοί, που εκτός της προσωπικής τους ανάγκης να αποκτήσουν εξτρεμιστική εμφάνιση, απολαμβάνουν και τη διαδικασία. Εκτός τούτου, η συγκεκριμένη πρακτική ενδέχεται να υποδηλώνει  επιθετικότητα που στρέφεται προς τον εαυτό τους.
Δεν είναι λίγες οι φορές που ένα τατουάζ αποκαλύπτει έναν βαθύ πόνο που το άτομο βίωσε για κάποιο γεγονός της ζωής του ή μια απώλεια που το σημάδεψε. Άλλες φορές, μέσω ενός ρητού, φανερώνει ένα μήνυμα ελπίδας, που δίνει δύναμη στο άτομο και το εμψυχώνει.
Εδώ και πολλά χρόνια το πιο συνηθισμένο κίνητρο απόκτησης τατουάζ είναι η προβολή της αφοσίωσης είτε προς μια κοινωνική ομάδα είτε προς κάποιο ερωτικό σύντροφο. Σε γενικές γραμμές, σήμερα, με το τατουάζ μερικοί θέλουν να σηματοδοτήσουν μια δραστική αλλαγή στη ζωή τους, άλλοι να τονίσουν κάτι, κι άλλοι να αποκαλύψουν την περηφάνια τους για θέματα που σημάδεψαν τη ζωή τους. Οι περισσότεροι, όμως, κάνουν τατουάζ επειδή θεωρούν ότι είναι όμορφο και μοδάτο.

Το Τατουάζ ως  Συλλεκτική Δράση 

Το να κάνεις το σώμα σου μια φορητή συλλογή εικόνων δεν είναι εκτός από μια σειρά δηλώσεων γύρω από θέματα ταυτότητας και η συνεπέστερη, πειστικότερη και η πιο απόλυτη συλλεκτική δράση;
Στην βιβλιογραφία αναφέρεται ότι τα τατουάζ έχουν εθιστικό χαρακτήρα και αυτό πιθανά να οφείλεται στην απελευθέρωση ενδορφινών που συνδέονται με την επώδυνη διείσδυση στο σώμα. Αυτό είναι μια βιολογική προσέγγιση στην προσπάθεια να εξηγηθεί το κίνητρο των εκτεταμένων tattoos (συλλέκτες tattoos).   Μια πιο ψυχολογική προσέγγιση του κινήτρου των εκτεταμένων tattoos αποτελεί η ανάγκη διατήρησης των αναμνήσεων, εμπειριών, αξιών. Το εκτεταμένο τατουάζ εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται από την πλειοψηφία με καχυποψία και σκεπτικισμό. Πολλές φορές, η εμφάνιση ενός ατόμου που έχει καλύψει όλο του το σώμα με τατουάζ σοκάρει ή προκαλεί φόβο ή ανασφάλεια, ακόμη και αποστροφή. Είναι σύνηθες να συνδέεται η εικόνα αυτή με την ύπαρξη της ψυχοπαθολογίας, αν και η διαχωριστική γραμμή μεταξύ φυσιολογικής και μη συμπεριφοράς είναι συχνά αυθαίρετη και συγκεχυμένη. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί ωστόσο να υποβόσκει η πρόθεση του αυτοτραυματισμού και μαζοχιστικές τάσεις. Αρκετές είναι άλλωστε οι έρευνες που συσχετίζουν την πρακτική του τατουάζ με κάποιες διαταραχές προσωπικότητας όπως η αντικοινωνική και η οριακή.
Συχνό κίνητρο της πρακτικής του τατουάζ είναι η χρήση του ως διακοσμητικό στοιχείο προβολής της σεξουαλικότητας του ατόμου. Επιπλέον από μερικούς αναφέρεται μια περισσότερο παρορμητική και λιγότερο ώριμη απόφαση ως λόγος για την απόκτηση τατουάζ. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το έκαναν καθώς βρίσκονταν υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών χωρίς να έχουν κάποιο συγκεκριμένο προσωπικό λόγο. Συμπερασματικά, ο βασικότερος λόγος για την απόκτηση τατουάζ σχετίζεται με τον προσδιορισμό της ταυτότητας (ατομικότητας) και την ανάγκη για μοναδικότητα.

Τατουάζ και εφηβεία

 Η ανάγκη πολλών να διαμαρτυρηθούν κατά της κοινωνίας ή ακόμα και κατά των γονέων οδηγεί πολλά άτομα στην πρακτική του τατουάζ εκφράζοντας έτσι την επανάστασή τους. Αυτό φαίνεται να είναι ιδιαίτερα συχνό στην ομάδα των εφήβων. Ο έφηβος επηρεάζεται σημαντικά από τα είδωλά του, κυρίως από τον καλλιτεχνικό ή αθλητικό χώρο, λειτουργώντας μιμητικά αλλά και από τις παρέες του- το τατουάζ συχνά θεωρείται “μαγκιά”. Το τατουάζ αποτελεί ένα μέσο προσδιορισμού της ταυτότητας των εφήβων κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περίοδου της ζωής τους. Συχνά αντιπροσωπεύει τη διάθεσή τους για ανεξαρτητοποίηση από την απόλυτη γονεϊκή κυριαρχία θέτοντας με αυτόν τον τρόπο τα όριά τους. Σε συναισθηματικό επίπεδο, το tattoo στην εφηβεία ενδέχεται να κρύβει συναισθήματα άγχους και θυμού, ενώ μπορεί και να συνοδεύεται από αίσθημα περηφάνειας για την αντοχή που έδειξε το άτομο απέναντι στον πόνο. 
Η απόκτηση τατουάζ από κάποιον έφηβο δεν έχει μόνο μια διάσταση χρειάζεται όμως παρακολούθηση καθώς θεωρείται συμπεριφορά αυξημένου ρίσκου και μπορεί να υποδηλώνει ψυχοπαθολογία. Άλλωστε όπως προκύπτει από πολλές μελέτες η πλειονότητα των εφήβων εξέφρασε την επιθυμία για τατουάζ λαμβάνοντας την απόφασή τους άμεσα (παρορμητικά) κατά τις ηλικίες 14 – 16 ετών. Οι περισσότεροι χαρακτήριζαν τους εαυτούς τους ως τολμηρούς και ριψοκίνδυνους.
Οι παράγοντες που χρειάζεται να αξιολογηθούν είναι τόσο η ηλικία που έγινε το tattoo, το περιεχόμενο του σχεδίου (μια καρδιά ή η λέξη KILL) καθώς και η μέθοδος (αν δηλαδή έγινε από κάποιον επαγγελματία ή αν ο έφηβος προσπάθησε να το κάνει μόνος του).
Σε ένα πρώτο επίπεδο η διερεύνηση τόσο των αιτιών όσο και των στόχων που επιδιώκει ο έφηβος με την απόκτηση tattoo χρειάζεται να γίνει από την πλευρά των γονέων. Θα έπρεπε δε να προωθηθεί η λήψη απόφασης για τατουάζ κατόπιν ενημέρωσης του εφήβου σχετικά με την πιθανότητα μεταδιδομένων με το αίμα ασθενειών και τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει μελλοντικά ένα μόνιμο σημάδι τόσο στις επαγγελματικές του επιλογές όσο και για την ίδια του την ύπαρξη καθώς  εξελίσσεται. Σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικό να είναι ενήμεροι για τις διαθέσιμες μεθόδους αφαίρεση τατουάζ καθώς και για τις άμεσες αλλά και μακροχρόνιες επιδράσεις. Τυπικά πάντως οι νέοι κάτω των 18 δεν μπορούν να κάνουν τατουάζ χωρίς υπεύθυνη δήλωση των γονέων.

Και όταν το Τατουάζ γίνει ανεπιθύμητο;

 Μέχρι πρότινος το τατουάζ είχε τον χαρακτήρα της “αιώνιας δέσμευσης”, ακριβώς επειδή η απομάκρυνσή του ήταν αδύνατη. Στο γνωστό ποίημα του Νίκου Καββαδία, ο Εγγλέζος θερμαστής αναγκάστηκε τελικά να καρφώσει το μαχαίρι στα στήθη του προσπαθώντας το “στίγμα του να σβήσει”. Είναι αλήθεια ότι ένα τατουάζ που στην αρχή είναι ευχάριστο, μπορεί αργότερα να γίνει απωθητικό ή να μην είναι πια στη μόδα. Επιπλέον το καλλιτεχνικό τατουάζ παύει να είναι καλλιτεχνικό, όταν αρχίζουν οι ανατομικές αλλαγές. Εάν κάποιος επιθυμεί να κάνει τατουάζ σε περιοχές που υπόκεινται σε πολλαπλές αλλαγές π.χ. στην κοιλιά που δέχεται ιδιαίτερες “μετατροπές” από αυξομειώσεις βάρους ή εγκυμοσύνες, θα πρέπει να σκεφτεί τις μελλοντικές διαφοροποιήσεις των πολύπλοκων σχεδίων που πιθανώς έχει διαλέξει. 
Σχετική έρευνα με τα κίνητρα αφαίρεσης τατουάζ κατέδειξε ότι οι περισσότεροι παρορμητικά σε νεαρή ηλικία απέκτησαν tattoo για λόγους εσωτερικών προσδοκιών σχετικά με την ταυτότητά τους (προσδιορισμός ταυτότητας). Στην πορεία, όμως, παρακινούμενοι από εσωτερικά πάλι κίνητρα επιθυμούσαν να αποκοπούν από το παρελθόν και να βελτιώσουν την ταυτότητά τους (επαναπροσδιορισμός ταυτότητας). Προκύπτει κάποια μεταβολή στην ταυτότητά τους και ανάγκη διαχωρισμού από το παρελθόν. Η επιθυμία αφαίρεσης φαίνεται να συναντάται συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες.