Ο εφιάλτης της τριχόπτωσης
Από τους:
Dr Στέλιο ΑΓΓΕΛΙΔΗ, Δερματολόγο, διδάκτορα Πανεπιστημίου Αθηνών, εξειδικευμένο στην αισθητική δερματολογία
Δήμητρα ΣΚΟΥΡΑ, permanent make-up artist
Μόνιμο μακιγιάζ και γυροειδής αλωπεκία
Αλωπεκία λέμε στην ιατρική κάθε μορφή τριχόπτωσης, ανεξαρτήτου αιτιολογίας και περιοχής του σώματος. Η λέξη προέρχεται από την αλεπού, διότι το ζώο αυτό, το φθινόπωρο και την άνοιξη, αντικαθιστά το τρίχωμά του, οπότε οι τρίχες, κατά την περίοδο αυτή, αραιώνουν και γενικά και κατά τόπους. Η γενετική επίδραση στην εμφάνιση της αλωπεκίας είναι αναμφισβήτητη. Φαίνεται ότι επηρεάζεται από πολλά γονίδια και ότι η πιθανότητα εμφάνισής της αυξάνει με τον αριθμό των συγγενών που παρουσιάζουν το ίδιο πρόβλημα. Η ηλικία, επίσης, επιδρά δυσμενώς στην εξέλιξη της πάθησης, όπως διαπιστώνεται και από την προοδευτική επέκταση της αλωπεκίας με την πάροδο του χρόνου.
ΓΥΡΟΕΙΔΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑ
Η ξαφνική απώλεια τριχών, σε καλά περιγραμμένες περιοχές σε άνδρες και γυναίκες, ξεφεύγει από την τυπική εικόνα της ανδρικής τριχόπτωσης και είναι άνευ αιτιολογίας. Η γυροειδής αλωπεκία είναι συνήθως αναστρέψιμη, ενίοτε και χωρίς θεραπεία. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για παροδική κατάσταση, με συμπτώματα που διαρκούν από λίγους μήνες έως και ένα με δύο χρόνια.
Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν ακούνε για τριχόπτωση σκέφτονται την κλασσική ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία: τον κύριο που αργά αλλά σταθερά χάνει τα μαλλιά του αρχικά από τη μετωπιαία χώρα, αργότερα από την κορυφή του κεφαλιού και ενίοτε από όλο το κρανίο. Ωστόσο, πολλοί θα έχουν παρατηρήσει ορισμένα άτομα που φέρουν στο κεφάλι τους εντελώς στρογγυλές περιοχές χωρίς τρίχες. Αυτή είναι η γυροειδής αλωπεκία και διαφέρει από την ανδρογενετικού τύπου ως προς την αντιμετώπιση και την πρόγνωση, για τον απλούστατο λόγο ότι πρόκειται περί ασθένειας και όχι φυσιολογικής γενετικά καθορισμένης κατάστασης.
ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ;
Πρόκειται για κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, δηλαδή το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντα επιτίθεται κατά των θυλάκων των τριχών του. Δεν έχει εξακριβωθεί ποιος παράγοντας είναι αυτός που στρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα κατά των θυλάκων, αλλά φαίνεται ότι παίζει ρόλο και η κληρονομικότητα. Υπέρ αυτής της θεωρίας είναι, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι εμφανίζεται συχνά σε άτομα που πάσχουν από άλλες αυτοάνοσες ασθένειες όπως:
- παθήσεις του θυρεοειδούς (θυρεοειδίτιδα Hashimoto)
- σακχαρώδη διαβήτη
- περίπου το 4% των πασχόντων από λεύκη εμφανίζουν τη νόσο
- ατοπικό έκζεμα.
Τέλος, ορισμένες φορές προηγείται κάποιο σημαντικό ψυχικό τραύμα.
ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ;
Η γυροειδής αλωπεκία αφορά το 2% του πληθυσμού και προσβάλλει εξίσου και τα δυο φύλα. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά προτιμά ηλικίες μικρότερες των 40 ετών. Συνήθως παρουσιάζεται μία μόνο πλάκα στο τριχωτό της κεφαλής, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και περισσότερες. Η περιοχή των φρυδιών, των βλεφάρων και του γενείου μπορούν επίσης να προσβληθούν. Μερικές φορές χάνονται όλες οι τρίχες της κεφαλής, οπότε μιλάμε για ολική γυροειδή αλωπεκία, ενώ όταν εξαφανίζονται όλες οι τρίχες του σώματος έχουμε καθολική αλωπεκία. Περίπτωση σπάνια αλλά και με κακή πρόγνωση. Το ευχάριστο γεγονός σε αυτήν τη νόσο είναι ότι η πλειονότητα των ασθενών ιάται χωρίς κάποια ειδική θεραπεία σε διάστημα εννέα μηνών. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει πάντα, παρότι οι θύλακοι των τριχών ποτέ δεν καταστρέφονται, αλλά απλώς υποστρέφουν και δεν αναπτύσσουν τρίχες. Έχει διαπιστωθεί ότι ορισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με τη νόσο καθιστούν την πρόγνωση επιφυλακτική. Τέτοιοι παράγοντες είναι:
- εμφάνιση κατά την παιδική ηλικία,
- πολλαπλές πλάκες,
- απώλεια τριχών από το πίσω μέρος του κεφαλιού (οφίαση),
- καθολική ή ολική νόσος,
- συνύπαρξη ατοπικού νοσήματος (ατοπικό έκζεμα, άσθμα κλπ),
- επανειλημμένες προσβολές της νόσου.
Την ευνοϊκότερη πρόγνωση έχουν οι ενήλικες ασθενείς που εμφανίζουν μία ή δύο πλάκες στο τριχωτό της κεφαλής, χωρίς να έχει προηγηθεί άλλη προσβολή.
ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ;
Η διάγνωση της νόσου είναι εύκολη, γιατί το υποκείμενο δέρμα που έχει αποκαλυφθεί είναι απολύτως φυσιολογικό. Σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να απαιτηθεί βιοψία. Αν η αλωπεκία είναι περιορισμένη, το μόνο που απαιτείται είναι να διαβεβαιωθεί ο πάσχων ότι το πρόβλημα θα υποχωρήσει με λίγη υπομονή. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις έχουν δοκιμαστεί πολλές θεραπείες αλλά τα αποτελέσματα είναι μάλλον ασαφή, εξαιτίας της άγνωστης προέλευσης της νόσου, αλλά και του γεγονότος ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αυτοιάται.
Για τη θεραπεία της γυροειδούς αλωπεκίας χρησιμοποιούνται πολλές φαρμακευτικές και μη ουσίες, τοπικά ή συστηματικά και εφαρμόζονται διάφορες χειρουργικές τεχνικές. Η προσφορά, όμως, και διαφήμιση πολλών σκευασμάτων στην αγορά με την μορφή σαμπουάν, λοσιόν, κρεμών κλπ, εγκεκριμένων ή όχι, προκαλούν σύγχυση και δεν διευκολύνουν την εφαρμογή ορθής αγωγής.
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, τη μείωση των τεράστιων εξόδων σε προϊόντα αμφίβολης δραστικότητας και, επομένως, την προστασία των καταναλωτών, απαγορεύτηκε με νόμο, που εκδόθηκε στις αρχές του 1990, στις ΗΠΑ, η διαφήμιση προϊόντων που αναστέλλουν την τριχόπτωση και διεγείρουν την τριχοφυΐα, εφόσον οι δράσεις αυτές δεν έχουν αποδειχθεί επιστημονικά από μελέτες αξιόπιστων κέντρων.
Η χορήγηση βιταμινών και ιχνοστοιχείων, τα οποία περιέχονται κυρίως σε αυτά τα προϊόντα, δεν επηρεάζει σημαντικά την εξέλιξη της νόσου, αφού οι ουσίες αυτές δεν υπεισέρχονται άμεσα στην αιτιοπαθογένειά της.
Τα κυριότερα θεραπευτικά μέσα είναι:
– Κορτικοστεροειδή
Η τοπική εφαρμογή ισχυρών κορτικοστεροειδών σε καθημερινή βάση για διάστημα τριών μηνών θεωρείται η πιο δοκιμασμένη θεραπεία.
– Ερεθιστικές και ευαισθητοποιείς ουσίες
Η εφαρμογή ανθραλίνης, που χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ψωρίασης, προκαλεί τοπικό εθερισμό, αλλά αναφέρονται περιπτώσεις όπου ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική στη γυροειδή αλωπεκία. Αποτελέσματα που επίσης ποικίλλουν έχει η τοπική ανοσοθεραπεία με diphencyprone που προκαλεί τοπική αλλεργική δερματίτιδα.
–Υπεριώδης ακτινοβολία
Η εφαρμογή υπεριώδους ακτινοβολίας B (UV-B) αποτελεί δοκιμασμένη θεραπεία, ενώ σε δύσκολες περιπτώσεις έχει δοκιμαστεί και η φωτοχημειοθεραπεία (PUVA) με ποικίλα αποτελέσματα.
– Μινοξιδίνη
Η μινοξιδίνη είναι φάρμακο που χρησιμοποιήθηκε αρχικά σαν αντιυπερτασικό. Ανακαλύφθηκε, όμως, ότι τοπικά έχει πολύ καλά αποτελέσματα στην τριχόπτωση. Η δράση της οφείλεται στη διάταση των αιμοφόρων αγγείων, με αποτέλεσμα την καλύτερη κυκλοφορία του αίματος στις ρίζες του τριχωτού της κεφαλής. Η τοπική εφαρμογή διαλύματος αυτού του φαρμάκου έχει θετικά αποτελέσματα στο 30% περίπου των ασθενών, με ελάχιστες παρενέργειες, αλλά δεν είναι αποτελεσματική σε εκτεταμένη νόσο.
– Κυκλοσπορίνη
Έχει δοκιμαστεί η τοπική εφαρμογή του γνωστού ανοσοκατασταλτικού φαρμάκου που χρησιμοποιείται στις μεταμοσχεύσεις σε ασθενείς με εκτεταμένη νόσο, αλλά με περιορισμένη επιτυχία.
– Σε περιπτώσεις ολικής αλωπεκίας, που έτσι κι αλλιώς δύσκολα αντιμετωπίζονται, δεν πρέπει να αποκλείεται η χρήση περούκας, κυρίως για ψυχολογικούς λόγους.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΜΟΝΙΜΟΥ ΜΑΚΙΓΙΑΖ
Σε μια κοινωνία επικεντρωμένη στην εξωτερική εμφάνιση, η παρουσία γυροειδούς αλωπεκίας αποτελεί συχνά σημαντική πηγή άγχους που υποσκάπτει την ποιότητα ζωής του πάσχοντος και ενδεχομένως να επιδεινώνει τη νόσο του. Το σημαντικότερο μέτρο που πρέπει να ληφθεί είναι η καθησύχαση του ασθενούς ότι κατά τα άλλα η υγεία του δεν κινδυνεύει, και μπορεί να ζήσει μια καθ΄ όλα φυσιολογική ζωή. Μετά ακολουθεί η αισθητική αποκατάσταση, που πολλές φορές συμμετέχει ουσιαστικά και στην ίαση της νόσου. Το μακιγιάζ που διορθώνει, αποκαθιστώντας τη χαμένη εικόνα, θα βοηθήσει να αντιμετωπίσουν καλύτερα οι ασθενείς τα βλέμματα των άλλων.
Σε ιατρικές περιπτώσεις, όπως η αλωπεκίαση, το μόνιμο μακιγιάζ δικαιολογείται απόλυτα διότι αποκαθιστά όλο το φρύδι, εξασφαλίζοντας φυσικό αποτέλεσμα διαρκείας. Αποτελεί πολύ αποτελεσματική λύση σε φυσικό αποτέλεσμα διαρκείας. Αποτελεί πολύ αποτελεσματική λύση σε σύγκριση με τη χειρουργική εμφύτευση φυσικών τριχών, που δεν δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα και τείνει να καταργηθεί.
Από όλες τις τεχνικές μόνιμου μακιγιάζ, η τεχνική τρίχα-τρίχα δίνει σαφώς καλύτερη εικόνα, ιδίως όταν τα φρύδια λείπουν εξ ολοκλήρου. Πρόκειται για ιδιαίτερα καλλιτεχνική εργασία που απαιτεί μεγάλη δεξιοτεχνία εκ μέρους του ειδικού. Ο σχεδιασμός μπορεί να αποτελείται από πολλές και κοντές τρίχες σε διπλή και τριπλή σειρά, ή από πολύ μακριές και αραιότερες τρίχες. Οι σχεδιασμένες τρίχες δεν πρέπει να απέχουν πολύ μεταξύ τους, ούτε να έχουν ανοδική φορά, γιατί το αποτέλεσμα δεν είναι φυσικό. Αν πάλι είναι πολύ κοντά η μία τρίχα με την άλλη, με το πέρασμα του χρόνου το χρώμα θα απλωθεί και η εικόνα δεν θα είναι ιδιαίτερα κολακευτική. Για τέλεια εξομοιωμένο αποτέλεσμα τρίχα- τρίχα, είναι σημαντικό να τοποθετηθεί σωστά και με σωστό μήκος κάθε τρίχα.
Κάθε τρίχα θα πρέπει να έχει το σχήμα φυσικού φρυδιού. Οι πραγματικές όμως τρίχες του φρυδιού είναι τρισδιάστατες, ενώ οι τεχνητές “εκφράζονται” σε δύο μόνο διαστάσεις. Για να δοθεί φυσικότερο αποτέλεσμα ο permanent make-up artist ζωγραφίζει τρίχες με διαφορετικές αποχρώσεις και διαφορετικό πάχος.
Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της χροιάς του δέρματος και της χροιάς της τρίχας. Το χρώμα των τριχών διαφέρει ανάλογα με την ποσότητα και τη μορφή της μελανίνης (τη φαιομελανίνη, ο καφεκόκκινος τύπος ή την ευμελανίνη, τη γνωστή μαύρη χρωστική), η οποία βρίσκεται γύρω και μέσα στα κύτταρα. Τίποτα, φυσικά, δεν αντικαθιστά τις πραγματικές τρίχες, αλλά ένας καλός τεχνικός είναι σε θέση να απεικονίζει την πραγματικότητα και κάποιες φορές να την υπερβαίνει.
Το μόνιμο μακιγιάζ δεν είναι φωτογραφία, είναι ζωγραφική. Μεταπλάθεις την πραγματικότητα. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, όταν κατηγορήθηκε ότι στρεβλώνει τις μορφές των απεικονιζόμενων προσώπων, είχε πει κάτι καταπληκτικό: “Ο δημιουργός στην τέχνη μπορεί να φτιάξει μορφές τις οποίες η φύση δεν μπορεί να φτιάξει”. Τα φρύδια δεν μπορεί ποτέ από τη φύση τους να είναι συμμετρικά, όπως άλλωστε δεν είναι συμμετρικά το δεξί και το αριστερό μέρος του προσώπου. Οι αισθητικοί κανόνες που διέπουν τη γεωμετρία ενός ιδανικού φρυδιού δημιουργούν τις προϋποθέσεις έτσι ώστε με την τεχνική του μόνιμου μακιγιάζ τα δύο φρύδια να τηρούν μια τέλεια κατοπτρική συμμετρία ως προς το κέντρο του προσώπου.
Στις περισσότερες περιπτώσεις γυροειδούς αλωπεκίας, εκτός από τα φρύδια, χάνονται και οι βλεφαρίδες. Εκτός από το κλασσικό eyeliner- τη συνεχή γραμμή στη ρίζα των βλεφαρίδων- , ο ειδικός μπορεί επίσης να ζωγραφίσει ψεύτικες βλεφαρίδες στο δέρμα του επάνω βλεφάρου. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πρώτος γιατρός που χρησιμοποίησε έναν δερματογράφο ήταν ο χειρούργος- οφθαλμίατρος Crowell Beard, ο οποίος λίγο μετά το 1880, στην Νέα Υόρκη, επιχείρησε την εφαρμογή eyeliner σε ασθενή που είχε χάσει τις βλεφαρίδες του.